Als coach besteed ik een gedeelte van mijn tijd aan het begeleiden van teams en organisaties in de beweging naar, of de doorontwikkeling van zelforganisatie. En een term die vaak gebruikt wordt binnen ( zelf) organisatie is “het speelveld”. Hiermee wordt de bewegingsruimte bedoeld waarbinnen medewerkers en of teams zich kunnen bewegen. Dit speelveld wordt begrensd door vooraf gestelde kaders.
Nog niet zo lang geleden hoorde ik ipv de term speelveld , de term zandbak vallen. Hiermee werd dezelfde speelruimte bedoeld begrensd door de zandbakranden. Al deze termen, metaforen, impliceren dat wij een spel spelen op dat speelveld of in de zandbak. Toch heb ik bijna nooit de indruk dat leidinggevenden, teams of medewerkers het ook als een spel ervaren dat zij met elkaar spelen.
Het principe van spelen.
Wij vinden het belangrijk dat kinderen spelen. Kinderen leren en ontwikkelen zich door te spelen en leren ze hun omgeving kennen. Ze leren zelfstandig of samen problemen op te lossen. Door verschillende rollen aan te nemen leren kinderen zich te verplaatsen in anderen. Door je voor te doen als iemand anders kan je ervaren hoe die ander zich voelt in een bepaalde situatie. Het kind leert omgaan met emoties en leert hierdoor ook controle te krijgen over emoties.
Het kind leert om na te denken over dingen, om vooruit te denken en te plannen. Er worden spelenderwijs strategieën en tactieken ingezet om de ander te beïnvloeden in het spel. Ik hoor mijn kinderen tijdens hun spel met vriendjes en vriendinnetjes veelvuldig onderhandelen over wat er gespeeld wordt en hoe. Kinderen kunnen experimenteren met gedrag dat ze normaal niet zouden durven (want het is maar spel). Ze leren rekening met elkaar te houden want wanneer je dat niet doet speel je alleen, en samen spelen is leuker. Ze spreken veelvuldig hun fantasie aan en leren veel zonder er moeite voor te doen. Spelenderwijs.
Waarom stoppen we met spelen?
En nu zijn we volwassenen en krijgen we een zandbak of een speelveld. Mooi…..ruimte om te spelen zou je denken. Maar in plaats daarvan raken we gespannen, onzeker en soms ook gefrustreerd. We weten niet meer hoe te spelen. Leren en ontwikkelen is ineens een ingewikkeld ding geworden dat veel moeite kost en veel emoties oproept en waar nog maar weinig plezier aan beleefd wordt. Waar is de tijd gebleven dat we spelenderwijs, zonder moeite experimenteerden, strategieën en tactieken in zette en onderhandelingen voerden om regie te krijgen op het spel. En de ander ook ruimte boden mee te spelen in het spel. Op het speelveld van ons als volwassenen lijkt het er soms eerder op dat we onze medespelers buiten spel proberen te zetten om regie te krijgen. En moeiteloos gaat het al helemaal niet meer.
Winst en verlies.
De meeste spelers op het speelveld hebben een eigen doel voor ogen, op naar de winst. Maar zijn we het erover eens hoe de winst gedefinieerd is. Wat is nu eigenlijk het doel van het spel, wanneer win je? Ben je de winnaar wanneer alle medespelers uitgeschakeld zijn? Wil je alleen voor je eigen winst gaan of voor een gezamenlijke winst. Moeten er eigenlijk verliezers zijn in een spel? Kunnen we ook spelen zonder winnaars en verliezers? En wanneer heb je eigenlijk verloren? Ik weet niet hoe dat voor jou is maar voor mij is een spel al snel geen spel meer wanneer het over winnen en verliezen gaat. Het spel mondt dan uit in een wedstrijd. In een wedstrijd is winnen mogelijk belangrijker dan meedoen en ervaar je je medespelers als tegenspelers. De angst om te verliezen kan verlammend werken waardoor je niet meer in beweging komt.
Weer leren spelen.
Hoe kunnen we nu weer leren spelen? Eigenlijk is dat, in mijn ogen, helemaal niet zo ingewikkeld als het lijkt. Het belangrijkste is dat je met elkaar de spelregels definieert en je daaraan houdt. Daarnaast is het belangrijk dat je je realiseert dat het spel toch gespeeld moet worden. Meedoen is belangrijker dan winnen. Aan de zijlijn staan terwijl anderen spelen is nooit leuk. Wees nieuwsgierig naar je medespelers, probeer je in hen te verplaatsen. Het zijn medespelers, geen tegenspelers het is een spel, geen wedstrijd. Gebruik je fantasie om het spel leuk te maken, en verwonder je i.p.v je te ergeren aan strategieën en tactieken van je medespelers. Realiseer je dat je af en toe getackeld wordt, sta op en ga door. De spelregels zorgen ervoor dat er niemand geblesseerd raakt. Als je speelt wordt leren ineens gemakkelijker, het kost geen, of in ieder geval veel minder energie.
De coach.
Het kan handig zijn om een coach te hebben die het spel begeleidt. De coach nodigt uit om mee te spelen maar is zelf geen speler. Hij of zij staat aan de zijlijn om de teams en spelers aan te moedigen. Hen er af en toe aan te herinneren dat het een spel is en geen wedstrijd. Hier en daar de spelregels nog eens aan te rijken zodat iedereen veilig kan spelen en leren.
De coach is er om iedereen de kans te geven zich winnaar te voelen. Want wanneer het je gelukt is om mee te spelen, je samen ergens bent gekomen en jij en de andere spelers hebben zich ontwikkeld, dan kan dat alleen maar winst zijn. En als bonus heb je dan ook nog plezier gehad.
En nu mijn vraag aan jou. Op welk speelveld sta jij? Speel je een spel of een wedstrijd? Heb je stress of plezier? En als laatste, hoe ga jij spelen?