Afgelopen week voerde ik een gesprek met mensen over een probleem dat was ontstaan. Het leuke aan dit gesprek was dat iedereen op een ander manier naar het probleem keek waaraan een specifieke denktrant ten grondslag lag. En zo zijn overal mensen met verschillende denk en zienswijzen te vinden die met elkaar tot een oplossing voor een specifiek probleem moeten komen. Als voorzitter van vergaderingen en als leidinggevende vond ik dit altijd al een boeiend gegeven. Maar nu als coach ben ik helemaal verwonderd over de verschillen die er zijn. Zo heb ik dwarsdenkers, meedenkers, vastdenkers en omdenkers mogen ontmoeten. Mijn conclusie is dat alle wijzen van denken nuttig kunnen zijn in verschillende situaties. Er is geen goed of fout in denken. Al wordt dat soms wel zo ervaren. Misschien herken jij jezelf ook in één van de denkers hieronder, of misschien in alle vier.
De dwarsdenker.
Dwarsdenkers zijn mensen die tegen de stroom van de gevestigde mening ingaan. Het zijn de collega’s die in een vergadering altijd komen met een vraag? Ze zijn doorgaans op zoek naar minder voor de hand liggende oplossingen. Zij stimuleren dialoog en creativiteit. Het zijn mensen die hun eigen kleur laten zien. Het zijn geen meepraters en soms lijken ze overal tegen te zijn. Ze lijken dan dwars te liggen en dat is niet altijd fijn. Nu ben ik zelf vaak voorzitter geweest in vergaderingen en overleggen. En om eerlijk te zijn heb ik zelf ook een beste dosis dwarsdenkerij in me die niet altijd gewaardeerd wordt. Maar als voorzitter vond ik het wel fijn om minimaal één dwarsdenker in het overleg te hebben. De dwarsdenker nodigt door zijn of haar vragen, visie en creatieve kijk uit tot het nemen van het beste besluit.
Nu sta ik als coach wel eens voor een groep om over mijn visie op gelukkig leven en werken te praten. En natuurlijk kom je dan ook in je publiek wel eens een dwarsdenker tegen. En eerlijk gezegd is dat best spannend. Wie wel eens een presentatie of verhaal houdt voor groepen zal dat kunnen beamen. Het mooie is dat ook in deze setting de dwarsdenker uitnodigt tot het voeren van een dialoog en hiermee indirect je publiek betrekt bij het onderwerp. Dwarsdenkers kunnen wel degelijk helpend zijn, tenzij ze doorschieten in hun kwaliteit, dan wordt het meer een kwestie van doordrammen om hun gelijk te halen of hun oplossing door te drukken.
De vastdenker
Vast denken is een manier van denken, waarbij onze eigen `oplossing` van een probleem het probleem alleen maar groter maakt. Alsof je in een vlekje op je kleding wrijft om het vlekje weg te werken. Het effect is dat de vlek alleen maar groter wordt. Een mooi voorbeeld:
Mijn oudste dochter valt nogal vaak waardoor ze gaten in haar kleding oploopt. Als moeder druk ik haar op het hart wanneer ze een nieuwe broek, maillot of legging aan heeft toch vooral uit te kijken om niet te vallen. Het resultaat is meestal dat nog sneller valt en een gat in haar kleding heeft. De waarschuwing van mama heeft geleid tot onzekerheid waardoor ze juist struikelt.
Wie heeft er al eens met zijn auto vastgezeten in de modder, enorm gas gegeven om eruit te komen om daarna te moeten concluderen dat de situatie alleen maar hopelozer is geworden.
In mijn praktijk komt het voor dat ik coachees heb, die ervan overtuigd zijn geen keuze te hebben in het probleem dat zij ervaren, waarbij ze steeds meer argumenten weten aan te dragen die bevestigen dat ze geen keuze hebben. Ze draaien zichzelf door hun wijze van denken steeds vaster in het probleem. Het mooie is dat ze meteen tien stappen voorwaarts zetten wanneer ze in staat zijn om toch mogelijkheden te ontdekken. Nog een laatste voorbeeld: Als leidinggevende in een organisatie werd ik als manager afgerekend op de productiviteit van medewerkers. Wanneer de productiviteit oké was ging het over de effectiviteit, wanneer die ook oké was ging het over de kwaliteit. Dit patroon van denken zorgde ervoor dat medewerkers steeds meer moesten gaan administreren en beheren. Want meten is weten. Wat denk je dat er vervolgens gebeurde met de productiviteit, effectiviteit en kwaliteit van het werk?
De meedenker.
De meedenker participeert in een denkproces. Heb je een probleem of situatie waarvoor een oplossing nodig is zal de meedenker hartstochtelijk met je meedenken. Hij of zij helpt je bij het genereren van oplossingen in de denktrant die jij volgt. Als meedenker kom je meestal niet met de meest creatieve of out of de box oplossingen. Bij vernieuwing of innovatie zal het eerste idee niet van jou komen als je een meedenker bent. De meedenker denkt echter wel mee wanneer het idee al op tafel ligt en het moet verder ontwikkeld of doordacht worden. Wie geen zin heeft in dwarsdenkers maar wel denkkracht nodig heeft kan daarvoor heel goed bij de meedenker terecht. Meedenkers zijn graag geziene collega’s op vergaderingen en overleggen omdat ze in de meeste gevallen zeer constructieve bijdragen leveren. Waar de dwarsdenker zal proberen je te verleiden tot het verbreden van je keuzepallet zal de meedenker uitnodigen tot verdieping.
De omdenker.
Omdenken is bedacht door Berthold Gunster en bekend van de vele quotes, boeken en de omdenk theatershow. Omdenken is denken in termen van kansen en niet van problemen. Het is een manier van denken waarbij je kijkt naar de werkelijkheid zoals die is, en wat je daar mee zou kunnen. Je gebruikt in feite de energie van het probleem voor iets nieuws.
In het geval van mijn dochter die net een gat in haar broek is gevallen zou je het feit, het gat dus, gebruiken op de broek te versieren met een mooie applicatie waardoor die mooier, anders en unieker wordt. In het geval van mijn vastdenkende coachees geef ik ze de opdracht om allerlei voordelen te bedenken van de situatie of probleem waar ze last van hebben. Stel je bent ondernemer en je hebt niet voldoende klanten. Daar kun je over in de put zitten. Je kunt ook denken dat je in ieder geval genoeg tijd hebt om door te brengen met familie en vrienden. Je hebt tijd om een opleiding te volgen waardoor je iets leert over bv , online marketing of emailmarketing. Deze kennis stelt je vervolgens in staat om iets te doen aan het vinden van nieuwe klanten. Je kunt ook op de bank blijven zitten en denken dat het toch niet lukt en dat je niet weet hoe je het aan zult pakken.
Het mooie is dat je omdenken kunt leren en wanneer je het geleerd hebt biedt het een zee van mogelijkheden, keuzes en daardoor vrijheid.
Kijkend naar mezelf heb ik ze alle vier in me. De één wat meer dan de ander en afhankelijk van de situatie. Dwarsdenken en omdenken gaan mij heel goed af. Ik heb enige moeite moeten doen om voorbeelden te kunnen bedenken bij het vastdenken. Mogelijk een blinde vlek bij mezelf ontdekt tijdens het schrijven. Meedenken ontaard bij mij al snel in dwarsdenken. Dat is weer een mooi inzicht. En hoe zit dat bij jou?